چراكانی نیشتمان؛ قوبادی جەلیزادە: پاشای شیعر!

چراكانی نیشتمان؛ قوبادی جەلیزادە: پاشای شیعر!

خەلیل عەبدوڵڵا

یەڵدا
كە دەستی تۆ بەخوێنم سوورە ئەمشەو
كە كۆشكی دڵ تەواو خاپوورە ئەمشەو
كە فرمێسكم خوڕەی خابوورە ئەمشە‌و
شەوی یەڵدایە یا دەیجوورە ئەمشەو
كە دیدەم دوور لە تۆ بێ‌ نوورە ئەمشە‌و
(قوباد)

قوبادی جەلیزادە، شاعیرێكی ناسراو‌ و ناوداری كوردستانە، لەڕێی شیعرە جوان‌و بەرزەكانییەوە خزمەتێكی گەورەی بە زمان‌و ئەدەبی كوردی كردووە، ناوی لە لاپەڕە زێڕینەكانی مێژووی كوردستاندا بە شانازییەوە تۆمار دەكرێت.
ڕۆژی ۱۰ی تشرینی یەكەمی ۱۹۵۱ لە گەڕەكی بایزئاغای شاری كۆیەی مەڵبەندی ئەدەب‌و هونەر لەدایكبووە. 
هەر لەو شارە قۆناغەكانی سەرەتایی‌و ناوەندی‌و ئامادەیی خوێندووە.
خوێندكارێكی زیرەك‌و زرنگ بووە، لەدوا قۆناغی ئامادەیی نمرەی بەرزی بەدەستهێناوە‌و لە بەشی یاسای كۆلیجی یاسا‌و ڕامیاریی زانكۆی بەغدا وەرگیراوە‌و ساڵی ۱۹۷۷ بڕوانامەی بەكالۆریۆسی لە یاسا بەدەستهێناوە.
دوای بەدەستهێنانی ئەو بڕوانامەیە لە وەزارەتی دادی حكومەتی عیراق دامەزراوە، وەك (لێكۆڵەری داد، دادنووس، بەڕێوەبەری موڵك‌و ماڵی ناكامەكان) خزمەتی كردووە.
ماوەیەكیش كاری پارێزەری كردووە.
ساڵی ۱۹۹۶ بووە بە دادوەر لەشاری سلێمانی‌و تا ساڵی ۲۰۱۱ كاری دادوەری كردووە‌و بە هۆكاری تەندروستی‌و لەسەر داوای خۆی خانەنشین كراوە.
لە ماوەی ژیانی دادوەریدا وەك (دادوەری لێكۆڵینەوە، دادوەری تاوانی بچووك-كەتن، ئەندامی دادگای تاوانی كەركوك، ئەندامی دادگای تاوانی سلێمانی، سەرۆكی دادگای نەوجەوانان) خزمەتی كردووە‌و دادوەرێكی دڵسۆز‌و پاك بووە.
ساڵی ۱۹۹۷  قوبادی جەلیزادە کە دادوەر بوو، لە دیدارێکی رۆژنامەیدا لەگەڵ ڕۆژنامەی کوردستانی نوێ گلەیی لە دەستوەردانی بەرپرسەکان لە کاروباری قەزا کردبوو، لەسەر ئەو بابەتە مام جەلال  تەلەفۆنی بۆ کردبوو، دەستخۆشی لێکردبوو و بەیاننامەیەکیشی دەرکردبوو، ئاماژەی بەوە کردبوو هەر بەرپرسێک دەستبخاتە کاروباری قەزاوە سزا دەدرێت. مام جەلال ئەو هەوڵەی حاکم قوبادی بە یەکەم هەنگاوی چاکسازیی قەزا ناوزەد کردبوو.
قوبادی جەلیزادە، كەسێكی نیشتمانپەروەر بووە‌و هەمیشە لە سەنگەری بەرگری لە گەل‌و نیشتمانەكەیدا بووە، ساڵی ۱۹۷۴ وەك پێشمەرگە بەشداری شۆڕشی ئەیلولی كردووە‌و لە دادگای شۆڕش كاری كردووە.
لەدوای ڕاپەڕینی ئازاری ۱۹۹۱، بەحوكمی ئەوەی یاساناسێكی شارەزا بووە، كراوە بە ئەندامی دادگای باڵای تایبەتی شۆڕش كە تێكۆشەری ناودار (عومەر دەبابە)ی نەمر سەرۆكی ئەو دادگایە بووە.
قوبادی جەلیزادە هەر لە سەرەتای ژیانی گەنجییەوە خولیای ئەدەب بەگشتی‌و شیعر بەتایبەتی بوو، شیعر كێڵگەی كاركردنی دڵخوازی ئەو بووە، لە ناوەڕاستی هەشتاكانی سەدەی ڕابردوەوە، دەستی بە نووسینی شیعر كرد‌و بڵاوی كردنەوە.
ئەو خاوەنی ستایل‌و زمانی شیعری تایبەتی خۆیەتی‌و دەنگێكی شیعری نوێیە‌و لە هیچ شاعیرێكی دیكە ناكا.
نووسەران‌و ڕەخنەگران هەریەك لە گۆشەنیگایەكی جیاوازەوە خوێندنەوەیان بۆ شیعرەكانی كردووە، مامۆستا حەمەسەعید حەسەن بەپاشای ئیرۆتیك وەسفی دەكات، ئەوەش بەهۆی ئەوەی پانتاییەكی بەرینی بۆ شیعری ئیرۆتیك تەرخانكردووە.
مامۆستا ڕێبوار سیوەیلی لەبارەی جەلیزادەوە دەڵێ‌ت: ئەگەر ئەدۆنیس پێشەنگی شیعری ئازادیی عەرەبی بێ‌ بە مانا فیكرییەكەی، ئەوا لەشیعری كوردیشدا قوبادی جەلیزادە سەرقافڵەی ئەو كاروانەیە.
قوبادی جەلیزادە بایەخی زۆری بە قەسیدەی هایكۆ داوە، دەتوانین بڵێین پێشەنگ‌و پێشڕەو‌ و گەشەپێدەری ئەو شێوازەی شیعرە‌و هەر بۆیەش دكتۆر ملكۆ ئەحمەد بە ئیمپراتۆری هایكۆ ناوی دەبات‌و دەڵێ‌ هیچ هایكۆنووسێكی كورد هێندەی قوباد هایكۆی جوان‌و ناوازەی نەنووسیوە.
هەندێ‌ لە قەسیدەكانی قوباد وەك بۆمبا بوون‌و گۆمی مەنگی كولتوورییان شڵەقاندووە‌و كاردانەوەیان بە دوای خۆیاندا هێناوە، بۆ نموونە ئاماژە بەم شیعرانەی دەكەم، (وەرە باببین بە سەگ، خودا دەیەوێ‌ پشوو بدات، مزگەوت ماڵی خودایە، شەهید بە تەنیا پیاسە دەكات).
بەهۆی ئەو شیعرانەوە كەوتۆتە بەر شاڵاوی ناڕەوای تاریكبیران‌و دراوە بە دادگا‌و كتێبی زیندانی كراوە.
شیعرەكانی قوبادی جەلیزادە هێندە جوان‌و بەرز‌و بڵندن، بوونەتە بابەتی چەندین نامەی ماستەر‌و دكتۆرا‌و لێكۆڵینەوەی زانستی.
بەشێك لە شیعرەكانی كروان بە فارسی‌و عەرەبی‌و زمانەكانی دیكە.
قوبادی جەلیزادە خاوەنی دارستانێك وشەی نووسراوە كە لە دووتوێی ۱۶ دیواندا چاپ‌و بڵا‌وكراونەتەوە، لەوانە: (خولێك بۆ فێربوونی گریان، چاكەتێك لە كۆنە دەكڕم، لەگەڕەكی باڵندانە ماڵەكەم، ئەو خودایەی دایكم خۆشیدەویست، ژنێك لە جنسی باران، با لەسەری كۆڵانەكەتانا دانیشتووە، بەردێك دەگرمە كیسەڵێك، ستیانی بەفر پڕە لە ڕیشۆڵە، شەهید بە تەنیا پیاسە دەكات، باخچەكانی مەلەك تاوس، كۆڵانە شینەكانی منداڵیی)‌و چەندانی دی.
كۆمەڵێك شیعری هایكۆشی لە دیوانێكدا بە زمانی عەرەبی بڵاوبۆتەوە.
بەرگی یەكەمی بیرەوەرییەكانی بەناوی (زمانی دادگاكان) چاپ‌و بڵاوكردۆتەوە.
لەكۆتاییدا هیوای تەندروستی باش‌و تەمەن درێژی‌و بەرهەم‌و بەخشیی زیاتری ئەدەبی بۆ مامۆستا قوبادی جەلیزادەی شاعیری ناودار‌ و جواننووس دەخوازم.